INSTYTUT DENDROLOGII

POLSKIEJ AKADEMII NAUK

Spis treści

75 lat Instytutu Dendrologii w Kórniku (1933 - 2008): wybrane karty z historii

W roku 2008 Instytut Dendrologii PAN obchodził jubileusz 75-lecia swego istnienia. Mimo iż w ciągu tego czasu zmieniały się nazwy i afiliacje dendrologicznej placówki naukowej w Kórniku, niezmienny od początku pozostaje podstawowy obiekt prowadzonych w niej badań - drzewa i krzewy. Poniższy artykuł kreśli dzieje Instytutu od powstania samej idei ośrodka naukowego w Kórniku w pierwszej połowie XIX wieku, do uzyskania przez kórnicką placówkę statusu instytutu Polskiej Akademii Nauk, co stało się w 1975 roku.

Idea polskiej wyższej szkoły rolniczej i leśnej w Kórniku

Ostatni właściciele dóbr kórnickich z rodu Działyńskich - Tytus i Jan, byli zamiłowanymi przyrodnikami i dobrze rozumieli zarówno wagę wykształcenia i stałego podnoszenia poziomu wiedzy wśród polskich ziemian i leśników, jak też i potrzebę rozwoju nauk rolniczych oraz leśnych w Wielkopolsce pod zaborem pruskim. Nie dziwi więc, że to właśnie z Kórnika wychodziły liczne impulsy organizacyjne w tej kwestii (Marciniak 1980). Za zachętą Tytusa Działyńskiego (Ryc. 1), Hipolit Trąmpczyński podjął w 1841 r. studia na Akademii Leśnej w Tharandt, które ukończył w 1843 r.; był to pierwszy Polak w Wielkim Księstwie Poznańskiem z dyplomem wyższej uczelni leśnej. Pod wpływem Trąmpczyńskiego, w 1843 r. Tytus Działyński wysunął projekt zorganizowania polskiej wyższej szkoły leśnej w Kórniku, o czym tak pisze Ludwik Plater: „Tytus Działyński rozszerza i ozdabia zamek w Kórniku a ogród swój rzadkimi amerykańskimi zaludnia drzewami i krzewami. Tenże za pośrednictwem wykształconego w leśnictwie rodaka naszego Trąbczyńskiego (pisownia oryg. - W.Ch.) urządza obszerne lasy swoje i ma oprócz tego w zamiarze utworzenie szkoły leśnej" (Marciniak 1980). Niestety, represje pruskie, jakie spotkały Tytusa Działyńskiego po powstaniu 1846 r. w Wielkopolsce oraz po Wiośnie Ludów 1848 r., uniemożliwiły realizację tego zamiaru.

 

Ryc. 1. Tytus Działyński (1796-1861)

 

 

Ryc. 2. Jan Działyński (1829-1880)

Do idei szkoły rolniczej i leśnej wrócił Jan Działyński (Ryc. 2), który odziedziczył Kórnik po śmierci ojca w 1861 roku. Nowy właściciel dóbr kórnickich, wzorem swego ojca, hojnie wspierał swymi pieniędzmi różne instytucje narodowe: społeczne, naukowe, kulturalne i oświatowe. Na forum polskiego Centralnego Towarzystwa Gospodarczego na Wielkie Księstwo Poznańskie, zaraz na początku jego działalności, przedłożył on 8 marca 1861 r. projekt wyższej szkoły agronomicznej w Kórniku, a wśród wykładanych w projektowanej szkole przedmiotów miały znaleźć się także botanika oraz leśnictwo z taksą drewna (Marciniak 1980). Jan Działyński rozpoczął także przygotowywanie kadry wykładowców dla projektowanej szkoły, wspierając finansowo w latach 1860-1862 wyższe studia Józefa Rivolego na Akademii Leśnej w Tharandt, oraz leśną edukację praktyczną Filipa Skoraczewskiego. Ten ostatni stał się także bliskim współpracownikiem Jana Działyńskiego w okresie powstania styczniowego i wraz z nim emigrował po klęsce powstania. W początkach lipca 1864 r. Skoraczewski dotarł do Zurychu, gdzie podjął studia leśne na miejscowej politechnice. Mimo własnej trudnej sytuacji materialnej na emigracji po konfiskacie dóbr kórnickich w odwecie za udział w powstaniu, Jan Działyński nadal udzielał Skoraczewskiemu niewielkiego wsparcia finansowego (Łuczakowa 1963).
Po wielu dyskusjach, głównie wskutek opozycji niektórych środowisk ziemiańskich, których rzecznikiem był Włodzimierz Wolniewicz, wpływowy redaktor „Ziemianina", projekt Jana Działyńskiego został znacznie zredukowany: szkoła miała mieć praktyczny charakter rolniczy na poziomie średnim, a z programu nauczania usunięto leśnictwo, ogrodnictwo i weterynarię (Skoraczewski 1907, Marciniak 1980).
Udział właściciela Kórnika w powstaniu styczniowym, ciążący na nim pruski wyrok śmierci i konfiskata majątku, oraz związana z tym emigracja, trwająca do 1869 r., uniemożliwiły jednak po raz kolejny utworzenie w Kórniku wyższej szkoły rolniczej i leśnej (Skoraczewski 1907). Józef Rivoli w 1863 r. został nadleśniczym w dobrach kórnickich (Broda 2004), a Filip Skoraczewski, po powrocie z emigracji, znalazł w 1868 r. zatrudnienie jako nadleśniczy w dobrach miłosławskich Seweryna Mielżyńskiego (Łuczakowa 1963).

 

Ryc. 3. Władysław Zamoyski (1853-1924)

Początki myśli o instytucji naukowej

Na mocy testamentu Jana Działyńskiego, jego sukcesorem stał się w 1880 r. Władysław Zamoyski (Ryc. 3). Odziedziczywszy majętność kórnicką po swym wuju, stał się Zamoyski także właścicielem znacznych połaci lasów o łącznej powierzchni 4943 ha. W 1889 r. powiększył on swój majątek nabywając na słynnej licytacji dobra zakopiańskie, a wraz z nimi 5462 ha lasu tatrzańskiego (Nowak 1986) .
Nowy właściciel przybył do Kórnika w 1881 r., po dwuletniej podróży dookoła świata, podczas której zwiedził m.in. powstałe z prywatnych fundacji instytucje naukowe: słynne Arboretum Arnolda koło Bostonu w Stanach Zjednoczonych oraz stację naukową w Petawawa w prowincji Ontario w Kanadzie (Białobok 1958).
Wrażenia i obserwacje z tej podróży, a także zamiłowania przyrodnicze wpłynęły niewątpliwie na podjęcie przez Zamoyskiego myśli o kontynuacji niedokończonego dzieła przodków. Miał przecież w swych rękach okazałe kompleksy leśne na nizinach i w górach, miał wreszcie bogatą kolekcję egzotycznych gatunków drzew i krzewów w Ogrodach Kórnickich, zgromadzoną przez dziada i wuja - Tytusa i Jana Działyńskich (Wróblewski 1936, Białobok 1955, Bugała 1996). Równolegle więc z krystalizowaniem się idei Fundacji Narodowej, na przełomie XIX i XX wieku rodził się w umyśle Zamoyskiego kształt przyszłej leśnej placówki naukowej i organizacyjnych ram jej działania. Już w 1884 r. widzimy Zamoyskiego na zjeździe lekarzy i przyrodników w Poznaniu, gdzie szuka kontaktów w przyrodniczych kręgach naukowych (Bosacki 2002).
Ważnym impulsem stała się dla Zamoyskiego informacja zamieszczona w czasopiśmie leśnym „Sylwan" w 1905 roku, wskazana mu przez Wincentego Szymborskiego, zarządcę dóbr zakopiańskich, a mówiąca o założeniu naukowej stacji leśnej w Pensylwanii, dla której fundator - Gifford Pinchot, oddał grunt, wybudował potrzebne budynki, wyposażył je w urządzenia badawcze i zapewnił fundusze na prowadzenie badań (Anonim 1905, Krawiarz 1992 a).
Rozpoczął więc Władysław Zamoyski konsultacje z wielu wybitnymi uczonymi-przyrodnikami, a wśród nich m.in. z profesorami Stanisławem Sokołowskim ze Lwowa, Władysławem Szaferem z Krakowa i Leonem Marchlewskim z Puław, w sprawie utworzenia w Kórniku instytutu naukowego (Białobok 1958). Równoległe podjął na nowo sprawę edukacji leśników (co prawda na poziomie niższym od zamierzanego przez obu Działyńskich), organizując w 1908 r. w Kórniku pierwszy kurs szkoleniowy dla borowych (Krawiarz 1992 b). Wśród uczestników takiego kursu w 1911 roku znalazł się także sam Zamoyski, uczestnicząc we wszystkich wykładach, ćwiczeniach i wycieczkach terenowych (Wojczyński 1911). Kursy dla borowych odbywały się w Kórniku do lat 30. ubiegłego wieku (Krawiarz 1992 b).

Ku spełnieniu woli Fundatora

W ramach planowanych na początku lat 20. ubiegłego wieku wydatków projektowanej fundacji, na zadania planowanego przez siebie instytutu leśnego Zamoyski zamierzał przeznaczyć 100 000 zł rocznie. Dla porównania można dodać, iż przewidywał on 125 000 zł dla Szkoły Domowej Pracy Kobiet, 60 000 zł na stypendia dla uczącej się młodzieży, 10 000 zł na kursy i 40 000 zł na muzeum i bibliotekę w Kórniku. Widać więc wyraźnie, że leśny instytut naukowy miał w planach Zamoyskiego bardzo wysoką rangę i przewidywał on rozległy zakres jego działalności (Kalisz 1979).
Ustawa o Fundacji „Zakłady Kórnickie" została uchwalona przez Sejm RP 30 lipca 1925 r., a więc 10 miesięcy po śmierci Władysława Zamoyskiego. Punkt 6 w art. 2 tej ustawy potwierdzał wcześniejsze zamiary Fundatora i formułował cele przyszłej placówki naukowej: „Założenie i utrzymanie Zakładu badania, tak na stokach gór, jak i na równinach, wszystkiego, co wchodzi w zakres hodowli życia, ochrony i należytego wyzyskania wszelkiego rodzaju drzew, tak w kraju istniejących, jak zagranicznych, mogących się krajowi zdać, leśnych, ogrodowych, użytkowych, owocowych i ozdobnych, ich drewna, owoców, liści, soków. Piecza nad ogrodami Kórnickimi" (Ustawy..., 1933).
Postanowienie to wzbudziło ogromne uznanie przyrodniczych środowisk naukowych w kraju. Wspomniany już wcześniej prof. Stanisław Sokołowski pisał: „[...] punkt 6 statutu ma niepospolitą doniosłość. Powstanie bowiem zakład dla badań naukowych z działu leśnictwa i dendrologji, w najobszerniejszym znaczeniu, zakład, w którym ześrodkowaną będzie praca naukowa i badawcza z tej dziedziny. W ten sposób stworzona została realna podstawa dla doświadczalnictwa leśnego i dendrologicznego [...]" (Sokołowski 1924).

 

Ryc. 4. Antoni Wróblewski (1881-1944)

Powstanie Zakładu Badania Drzew i Lasu

W 1926 r., na stanowisku dyrektora Ogrodów Kórnickich Fundacja zatrudnia znanego ogrodnika i mikologa Antoniego Wróblewskiego (Ryc. 4), który rozpoczyna w Kórniku systematyczne badania dendrologiczne i hodowlane (Białobok 1946 a). Upłynęło jednak sporo lat od powstania Fundacji do formalnego powołania do życia przewidzianej w ustawie placówki naukowej. Specjalna komisja Kuratorium Fundacji dyskutowała w latach 1928-1930 nad projektem statutu i zakresem badań naukowych przyszłego Zakładu Badania Drzew i Lasu. Taką nazwę na wniosek prof. Władysława Szafera przyjęła komisja (Białobok 1969), warto jednak nadmienić, iż w swym własnym projekcie Antoni Wróblewski proponował nazwę „Instytut Dendrologiczny w Kórniku", z zapleczem w postaci arboretum, szkółek i lasu doświadczalnego na Zwierzyńcu (Ryc. 5) (Wróblewski 1928).

 

Ryc. 5. Obszar lasu doświadczalnego ‘Zwierzyniec’ projektowany w 1928 r.

 

 

Ryc. 6. Władysław Szafer (1886-1970)

Pracom komisji przewodniczył wspomniany już prof. Władysław Szafer z Uniwersytetu Jagiellońskiego (Ryc. 6), a w jej skład wchodzili m.in. wybitni ówcześni przyrodnicy, profesorowie: Włodzimierz Gorjaczkowski z SGGW, Jan Grochmalicki z Uniwersytetu Poznańskiego, Piotr Hoser (młodszy) z SGGW, Bolesław Hryniewiecki z Uniwersytetu Warszawskiego, Aleksander Kozikowski z Wydziału Lasowego Politechniki Lwowskiej, Zygmunt Mokrzecki z SGGW, Julian Rafalski z Uniwersytetu Poznańskiego, Stanisław i Marian Sokołowscy z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Szymon Wierdak z Politechniki Lwowskiej (W.[róblewski] 1936).
Mimo zakończenia prac komisji (odbyła ona pięć posiedzeń w latach 1928-1931), formalne utworzenie Zakładu ciągle opóźniało się, choć już w 1928 r. w sprawozdaniu finansowym z działalności Fundacji pojawiają się wydatki na Zakład Badania Drzew i Lasu (Sprawozdanie ... 1930). Również w 1928 r. nakładem Fundacji ukazała się pierwsza publikacja naukowa finansowana przez Fundację „Zakłady Kórnickie" (Ryc. 7), a firmowana przez Zakład Badania Drzew i Lasu; była to monografia pt. „O górnej granicy lasu w Tatrach" (Chałupka 2005). Autor tej monografii, Marian Sokołowski, reprezentował także Fundację Kórnicką w 1929 r. na VII Kongresie Międzynarodowej Unii Leśnych Instytutów Badawczych - IUFRO (Matuszewski, Szymański 1992).

Ryc. 7. Pierwsza publikacja Zakładu Badania Drzew i Lasu

 

 

Ryc. 8. Autograf prof. Władysława Szafera

 

 

Ryc. 9. Siedziba Zakładu Badania Drzew i Lasu

Na znak protestu przeciwko opieszałości władz Fundacji, prof. Władysław Szafer w 1929 r. podał się do dymisji, rezygnując zarówno ze stanowiska członka Kuratorium Fundacji, jak i przewodniczącego komisji (Ryc. 8). W końcu Kuratorium, zmuszone sprawozdaniem Komisji Rewizyjnej, podjęło stosowną uchwałę w dniu 28 kwietnia 1933 r., na mocy której z dniem 1 lipca tegoż roku został utworzony Zakład Badania Drzew i Lasu (Ryc. 9) (Chałupka 2005). Zaprojektowana struktura nowego Zakładu obejmowała cztery działy: Dendrologii i Pomologii, Biologii Lasu, Techniczno-Leśny oraz Organizacyjno-Propagandowy (Ryc. 10). Zachowały się szczegółowe statuty organizacyjne i programy badań, opracowane dla tych działów. Autorami tych opracowań byli: dla Działu Dendrologii i Pomologii - dyr. A. Wróblewski oraz profesorowie P. Hoser i W. Gorjaczkowski (Zał. nr 1), dla Działu Biologii Lasu - prof. S. Sokołowski (Zał. nr 2), dla Działu Techniczno-Leśnego - prof. Julian Rafalski (Zał. nr 3) oraz dla Działu Organizacyjno-Propagandowego - prof. J. Rafalski i dyr. Antoni Wróblewski (Zał. nr 4). Załączone do artykułu projekty programów badań działów naukowych Zakładu wskazują na bardzo nowoczesne ujęcie i dalekosiężne ambicje ich autorów. Niestety, z różnych powodów (przede wszystkim kłopotów finansowych Fundacji), tylko Dział Dendrologii i Pomologii podjął realizację swoich zadań naukowych (Białobok 1969). Główne kierunki badawcze Działu, realizowane przez Wróblewskiego i jego asystentów (L. Szczęśniewską, Z. Łempicką i T. Remiszewskiego) to aklimatyzacja i selekcja drzew i krzewów owocowych i ozdobnych oraz selekcja podkładek do szczepień (Białobok 1958).

 

Ryc. 10. Projektowana struktura Zakładu Badania Drzew i Lasu

 


Antoni Wróblewski od początku nawiązał dynamiczne kontakty z pokrewnymi instytucjami naukowymi i ogrodami botanicznymi w wielu krajach świata, brał udział w konferencjach i kongresach naukowych w kraju i za granicą, wzbogacał wydatnie kolekcje drzew i krzewów w parku kórnickim, m.in. topoli i brzóz. Ponadto rozpoczął Wróblewski organizowanie muzeum dendrologicznego, w którym zgromadził wiele ciekawych eksponatów oraz założył bibliotekę fachową z wieloma cennymi dziełami naukowymi. Nakładem Fundacji rozpoczęto też w 1936 r. wydawanie czasopisma „Wiadomości z Ogrodów Kórnickich" (Ryc. 12) (Białobok 1946 a).

 

Ryc. 11. Autograf prof. Stanisława Sokołowskiego

Ryc. 12. Okładka „Wiadomości z Ogrodów Kórnickich”

Najazd niemiecki na Polskę i II wojna światowa przerwały pracę Działu Dendrologii i Pomologii oraz rozwój całego Zakładu Badania Drzew i Lasu. W ramach utworzonego przez Niemców Reichsstiftung für Deutsche Ostforschung (Fundacja dla Niemieckich Badań Wschodnich) wyznaczono kórnickiej placówce zadania koncentrujące się przede wszystkim na zagadnieniach hodowli odpornościowej na mrozy i suszę. W Kórniku Niemcy lokowali także kolekcje dendrologiczne rabowane w okupowanej Rosji, wśród których znalazła się kolekcja odmian wyhodowanych przez słynnego ogrodnika rosyjskiego Iwana Miczurina (Boratyński i in. 1993). O ile okres do stycznia 1942 r. (wtedy dyrektorem pozostawał jeszcze A. Wróblewski pod kuratelą prof. W. Gleisberga z przejętego przez władze niemieckie uniwersytetu w Poznaniu) charakteryzował się w miarę uporządkowaną kontynuacją prac przedwojennych, o tyle następne lata niemieckiego zarządu przyniosły ogromne zaniedbania i niszczącą eksploatację kolekcji drzew i krzewów. Antoni Wróblewski, pracujący do śmierci w 1944 r. w charakterze robotnika, a także inni polscy pracownicy, prowadzili jednak systematycznie inwentarze roślin oraz księgi kolekcji i mateczników, ocalili je i umożliwili bezpośrednie podjęcie pracy organizacyjnej i naukowej po zakończeniu wojny (Białobok 1946 b).

 

Ryc. 13. Stefan Białobok (1909-1992)

Z dniem 1 marca 1945 roku, na mocy upoważnienia Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w Lublinie, kierownictwo Zakładu Badania Drzew i Lasu objął inż. Stefan Białobok (Ryc. 13). Udaje mu się uratować drzewa i krzewy przed dewastacją ze strony stacjonującego na terenie parku oddziału Armii Czerwonej, a to dzięki przekazanej dowódcy jednostki informacji o kolekcji Iwana Miczurina (Boratyński i in. 1993).
Wcześniejszy dekret nowych władz komunistycznych z 12 grudnia 1944 r. odebrał Fundacji Kórnickiej lasy, z których pochodziło około 60% jej dochodów; brakowało pieniędzy nawet na płace dla pracowników Zakładu. Mimo tej trudnej sytuacji, Stefan Białobok wydał pierwszy zeszyt nowego czasopisma naukowego - „Pamiętnik Zakładu Badania Drzew i Lasu" (Ryc. 14) oraz rozpoczął tworzenie zespołu pracowników naukowych, wśród których w 1946 roku znaleźli się Ewa Korczyńska i E. Czerniawski (Boratyński i in. 1993), zaś w kwietniu 1947 roku Kazimierz Browicz, student Wydziału Rolniczo-Leśnego Uniwersytetu Poznańskiego (Zieliński 1997) i nieco później - z dniem 1 listopada 1947 roku, inny student tego samego Wydziału, Władysław Bugała (1925 - 2008), późniejszy dyrektor Instytutu Dendrologii PAN w latach 1980-1995 (Przybylski 1997). Równocześnie Stefan Białobok utworzył pierwszą Radę Naukową Zakładu w osobach profesorów: Wiktora Schramma i Konstantego Steckiego z Uniwersytetu Poznańskiego oraz Jana Slaskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego (Boratyński i in. 1993).

 

Ryc. 14. Okładka „Pamiętnika Zakładu Badania Drzew i Lasu”

Transformacje

Z dniem 1 marca 1950 roku, z powodu trudności finansowych, Fundacja przekazała Zakład Badania Drzew i Lasu w dzierżawę na czas nieokreślony Ministerstwu Szkół Wyższych i Nauki. Rada Ministrów usankcjonowała ten stan i rozporządzeniem z dnia 18 lipca 1951 r., z mocą od 1 marca 1950 roku, utworzono w Kórniku Zakład Dendrologii i Pomologii podległy wspomnianemu ministerstwu. W tymże roku ukazuje się kolejna mutacja kórnickiego czasopisma naukowego - „Prace Zakładu Dendrologii i Pomologii w Kórniku" (Ryc. 15) (Białobok 1958).

Ryc. 15. Okładka „Prac Zakładu Dendrologii i Pomologii”

 


Kolejna zmiana organizacyjna następuje w 1952 roku, kiedy Zakład wchodzi w struktury nowo powstałej Polskiej Akademii Nauk, stając się jedną z pierwszych placówek Wydziału Nauk Biologicznych. To wydarzenie stało się dla Zakładu momentem przełomowym w jego dziejach. Uzyskał on odtąd trwałe podstawy finansowe dla swej działalności naukowej, postawiono nowy budynek z laboratoriami, budynki mieszkalne, można było wydatnie zwiększyć kadrę naukową; w 1958 roku w Zakładzie zatrudnionych było 23 pracowników naukowych (w tym 4 samodzielnych) oraz 11 laborantów (Białobok 1958). W skład Zakładu wchodziła w tym czasie także Stacja Doświadczalna Zadrzewień Śródpolnych w Turwi, którą od 1951 roku kierował dr Zdzisław Wilusz, a w 1958 roku Zakład uzyskał dla swych doświadczeń las ‘Zwierzyniec', co zresztą postulowano już przed II wojną światową (Wróblewski 1928, Białobok 1958).
W następnych latach następował stały rozwój organizacyjny i naukowy placówki, która w 1962 r. zmieniła nazwę na Zakład Dendrologii i Arboretum Kórnickie PAN. Z inicjatywy zastępcy dyrektora Zakładu prof. Zdzisława Wilusza, a także dzięki współpracy z wybitnym genetykami drzew leśnych ze Szwecji - prof. Bertilem Lundquistem, dr. Olafem Langletem i dr. Enarem Anderssonem, w końcu lat 50. ubiegłego wieku następuje ważna dla przyszłości Zakładu reorientacja w badaniach: główny nacisk położono odtąd na genetykę, biologię nasion oraz na zagadnienia fizjologii wzrostu i rozwoju drzew leśnych, rezygnując z badań nad drzewami owocowymi (Chałupka 2006). Nadal prowadzono prace nad zmiennością i systematyką, introdukcją i aklimatyzacją oraz hodowlą nowych odmian drzew i krzewów. Świadectwem wysokiego poziomu prowadzonych badań jest ówczesna opinia amerykańskiej misji naukowej, odwiedzającej Polskę w 1964 r., po raz pierwszy po zakończeniu tzw. zimnej wojny. „Early this month a four-man delegation of American scientists returned after touring Poland, studying its activities and discussing possible exchange arrangements. It was led by Dr. Robert E. Marshak, head of the Physics Department at the University of Rochester, who has been a leader in organizing international conference on high energy physics. [...] One of the group, Dr. David R. Goddard, Provost of the University of Pennsylvania, was particularly impressed by the quality of tree-breeding at the Kórnik Arboretum of the Polish Academy of Sciences, near Poznań." (Sullivan 1964).
Przetrwanie w zawierusze powojennych zmian i stabilizacja sytuacji Zakładu w latach 50. ubiegłego wieku to także wielka zasługa grona wybitnych naukowców, wspierających z życzliwością rozwój kórnickiej placówki naukowej i starania jej dyrektora. Pierwszoplanową postacią znów stał się wielki przyjaciel Zakładu, prof. Władysław Szafer ze swą małżonką prof. Janiną Jentys-Szaferową, a także inni członkowie Rady Naukowej, profesorowie: Zygmunt Czubiński, Szczepan Pieniążek, Stanisław Tyszkiewicz, Adam Urbanek czy Władysław Węgorek.
Pod kierownictwem prof. Stefana Białoboka Zakład stał się znaczącym, polskim i światowym centrum badań podstawowych w zakresie szeroko rozumianej dendrologii (pojmowanej w Kórniku według definicji prof. Stanisława Sokołowskiego jako wszechstronna nauka o roślinach drzewiastych). Wyniki badań publikowane były od 1955 roku po polsku i angielsku w kolejnym już, własnym czasopiśmie „Arboretum Kórnickie" (Ryc. 16), w innych czasopismach krajowych oraz w pismach zagranicznych, takich jak: American Journal of Botany, Botanical Journal of the Linnean Society, Botanical Review, Canadian Journal of Botany, European Journal of Forest Pathology, Journal of the Japanese Forest Tree Breeding Association, Notes from the Royal Botanical Garden, Nature, Physiologia Plantarum, Plant Physiology, Silvae Genetica czy Yearbook of International Dendrological Society (Korczyńska, Suszka 1972, Suszka 1977).

Ryc. 16. Okładka „Arboretum Kórnickiego”

Powołanie Instytutu Dendrologii PAN

Po 47 latach od pojawienia się propozycji Antoniego Wróblewskiego o powołaniu w ramach Fundacji Kórnickiej Instytutu Dendrologicznego, w 1975 roku Zakład Dendrologii i Arboretum Kórnickie staje się Instytutem Dendrologii PAN. Odbyła się wtedy na Zamku Kórnickim uroczysta sesja naukowa z okazji 50-lecia dendrologicznych badań naukowych w Kórniku, z udziałem władz Polskiej Akademii Nauk (Ryc. 17). To wydarzenie zamknęło pewien etap dziejów Instytutu, który był przedmiotem tej opowieści.

Ryc. 17. Sesja naukowa w Zamku Kórnickim w 1975 r

Historia placówki naukowej w Kórniku i prowadzonych w niej badań, trwających nieprzerwanie już ponad 80 lat, pozostaje z jednej strony dowodem wielkiej przenikliwości i dalekowzroczności Władysława Zamoyskiego oraz grupy wybitnych uczonych, który opracowali statuty i programy badań dla nowej placówki naukowej, a z drugiej strony - wymownym świadectwem wierności zamierzeniom Fundatora, czego zewnętrznym świadectwem są m.in. tematyka badań prowadzonych w Instytucie Dendrologii PAN, a także znak Instytutu, nawiązujący do znaku Zakładu Badania Drzew i Lasu (Ryc. 18).

Ryc. 18. Znak graficzny Zakładu Badania Drzew i Lasu (po lewej) oraz Instytutu Dendrologii PAN (po prawej)

Literatura
  • Anonim 1905. Stacja leśno doświadczalna w Ameryce północnej. Sylwan XXIII: 33.
  • Białobok S., 1946a. Wspomnienie pośmiertne. Pamiętnik Zakładu Badania Drzew i Lasu w Kórniku 1: 26-36.
  • Białobok S., 1946b. Ogrody Kórnickie w czasie okupacji (1939-1945 r.) i w obliczu nowych celów. Pamiętnik Zakładu Badania Drzew i Lasu w Kórniku 1: 37-47.
  • Białobok S., 1955. Rys historyczny Zakładu Dendrologii i Pomologii w Kórniku oraz ogólna charakterystyka kolekcji drzew i krzewów. Arboretum Kórnickie 1: 7-30.
  • Białobok S., 1958. Historia, stan i kierunki badawcze Zakładu Dendrologii i Pomologii PAN w Kórniku. Kosmos VII, Seria A - Biologia 2: 231-239.
  • Boratyński A., Dolatowski J., Oleksyn J., 1993. Stefan Białobok (1909-1992). Wiadomości Botaniczne 37(1/2): 93-98.
  • Bosacki Z., 2002. Władysław Zamoyski: 1853-1924. Kórnik.
  • Broda J., 2004. Sylwetka Józefa Rivolego i główne kierunki jego działalności. W: Profesor dr h.c. Józef Rivoli 1838-1926: In Memoriam. Wyd. Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań: 9 - 15.
  • Bugała W. 1996: Od Ogrodów Kórnickich do Instytutu Dendrologii. Arboretum Kórnickie 41: 5-13.
  • Chałupka W., 2005. Władysława Zamoyskiego umiłowanie lasu. Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 27: 81 - 90.
  • Chałupka W., 2006. Początki badań genetycznych drzew leśnych w Kórniku. W: Elementy genetyki i hodowli selekcyjnej drzew leśnych. J. Sabor (red.). Wyd. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa: 29-34.
  • Kalisz Z., 1979. Fundacja Zakłady Kórnickie w latach 1925 - 1953. Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 15: 137-202.
  • Korczyńska E., Suszka J., 1972. Bibiliografia prac Zakładu Dendrologii i Arboretum Kórnickiego Polskiej Akademii Nauk (1945-1970). Arboretum Kórnickie 17: 233-265.
  • Krawiarz K., 1992a. Początki badań leśnych w Kórniku (1860-1925). Przegląd Leśniczy 9/II: 7.
  • Krawiarz K., 1992b. Kursy dla borowych w Kórniku. Sylwan 134(9): 99-103.
  • Łuczak M., 2003. Kalendarium. W: Władysław hr. Zamoyski: 1853-1924 (red. S. Sierpowski), Kórnik-Zakopane: 241-356.
  • Łuczakowa J., 1963. Filip Skoraczewski - powstaniec 1863 r. Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 8: 82-112.
  • Marciniak A., 1980. Rola Tytusa i Jana Działyńskich w rozwoju ośrodka naukowego w Wielkopolsce. PAN Oddz. w Poznaniu, Seria: Historia, tom V, PWN Warszawa-Poznań: 1-143.
  • Matuszewski G., Szymański B., 1992. National Committee of IUFRO (Komitet Narodowy ds. IUFRO). Fundacja „Rozwój SGGW", Warszawa.
  • Nowak Z., 1986. Władysław Zamoyski a spór o Morskie Oko w latach 1890-1909. Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 21: 43-136.
  • Przybylski T., 1997. 50-lecie pracy naukowej Profesora dr hab. Władysława Bugały. Arboretum Kórnickie 42: 31-43.
  • Skoraczewski F., 1907. Rozwój polskiego leśnictwa w XIX wieku w Wielkim Księstwie Poznańskim. W: Pierwszy Zjazd polskich leśników w Krakowie 1907 - Referaty. Reprinty wydane z okazji 125-lecia Polskiego Towarzystwa Leśnego, Wyd. PTL, Kraków 2007: 83-148.
  • Sokołowski S.,1924. Władysław hr. Zamoyski: wspomnienie pośmiertne. Sylwan 42: 249-254.
  • Sprawozdanie z działalności Fundacji „Zakłady Kórnickie" w roku gospodarczym 1928/29. Poznań 1930.
  • Sullivan W., 1964. Scientists Wigh Pact With Poles: Academies Plan Exchanges In First Cold War Accord. New York Times, June 28, 1964.
  • Suszka J., 1977. Bibliografia prac Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk za lata 1971-1975. Arboretum Kórnickie 22: 327-341.
  • Ustawy i regulaminy Fundacji Zakłady Kórnickie. Kórnik 1933.
  • Wojczyński [K.], 1911. Sprawozdanie z IV kursu dla borowych w lasach kórnickich. Przegląd Leśniczy (4)4: 128.
  • Wróblewski A., 1928. Projekt organizacji Instytutu Drzewoznawczego w Kórniku. Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego 2: 166-171.
  • W.[róblewski] A., 1936. Historja, charakter i zadania Ogrodów Kórnickich. Wiadomości z Ogrodów Kórnickich 1-2: 1-7.
  • Zieliński J., 1997. 50-lecie pracy naukowej Profesora dr hab. Kazimierza Browicza. Arboretum Kórnickie 42: 7-29.


Załączniki nr 1 - 4 (dokumenty przekazane prof. Stefanowi Białobokowi przez prof. Władysława Szafera; zachowano pisownię oryginalną).

     

Zmień kontrast

Dostosuj czcionkę

eu logo

HR 01

W ramach dotacji Powiatu Poznańskiego na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku, nasze Arboretum otrzymało środki na realizację projektu pt. Wyeksponowanie oryginalnych elementów zabytkowego ogrodu poprzez przebudowę odcinka alejek parkowych w Arboretum w Kórniku.

powiatpozn

Przedsięwzięcie pn.: "Doposażenie sal edukacyjnych Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku w sprzęt i pomoce naukowe potrzebne do prowadzenia edukacji przyrodniczej i ekologicznej" dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu. 

 

Zakup sprzętu i oprogramowania, materiałów i pomocy dydaktycznych wykorzystywanych w działalności edukacyjnej Instytutu Dendrologii PAN oraz opracowanie i wydruk przewodników przyrodniczych dla dzieci.

WFOSüGW Nowe logo peéna nazwa KOLOR

OZwRCIN extended colour RGB

Repozytorium Cyfrowe ID PAN

facebook idpan button

OZwRCIN logo