INSTYTUT DENDROLOGII

POLSKIEJ AKADEMII NAUK

Prof. Kazimierz Browicz (1925-2009)

10 czerwca 2009 roku zmarł Profesor Browicz - wieloletni pracownik Instytutu Dendrologii PAN w Kórniku, wybitny specjalista w zakresie systematyki i geografii drzew i krzewów. Pracował w Instytucie Dendrologii niemal od chwili jego powstania. Był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk.




Profesor Browicz urodził się 17 grudnia 1925 roku w Częstochowie. Do szkoły średniej zaczął uczęszczać w rodzinnym mieście, lecz po wybuchu wojny naukę kontynuował już na tajnych kompletach. W roku 1942, po aresztowaniu całej rodziny przez gestapo, zostaje zesłany na przymusowe roboty do Austrii, natomiast rodzice i siostra trafiają do obozów koncentracyjnych. Tylko siostra przeżyła uwięzienie; ojciec zginął w Majdanku, matka w Oświęcimiu. W roku 1943 udaje mu się zbiec z Austrii. Dociera do Warszawy, gdzie pod zmienionym nazwiskiem ukrywa się u rodziny. Pracuje w straży pożarnej, jednocześnie jako samouk kończy dwie ostatnie klasy liceum. W Warszawie przebywa do roku 1944, do wybuchu Powstania Warszawskiego. W powstaniu bierze czynny udział, a po jego upadku zostaje internowany w obozie przejściowym w Pruszkowie. Po ucieczce z obozu przedostaje się do rodzinnej Częstochowy i ukrywa się tutaj u znajomych do momentu wyzwolenia kraju.

W roku 1945 roku zdaje w Częstochowie maturę i wkrótce potem rozpoczyna studia wyższe na tzw. Kursach Akademickich w Częstochowie, na Wydziale Ogólno-Przyrodniczym. W tym samym roku dostaje się na studia na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu w Poznaniu. Kończy je w 1949, uzyskując dyplom magistra leśnictwa. Praca dyplomowa, zatytułowana "Pnącza w Arboretum Kórnickim", ukazała się w druku w roku 1952.

Pracę naukową rozpoczął Profesor Browicz w kwietniu 1947 roku, jeszcze jako student trzeciego roku. Został zatrudniony na stanowisku asystenta w Zakładzie Badania Drzew i Lasu Fundacji Kórnickiej. W Kórniku pracuje i mieszka do maja 1949 roku, do chwili ukończenia studiów. Ze względów zdrowotnych przenosi się do Poznania, podejmując pracę w Zakładzie Botaniki Ogólnej i Fitopatologii Uniwersytetu Poznańskiego na stanowisku zastępcy młodszego asystenta. We wrześniu tego samego roku zostaje mianowany młodszym asystentem, w roku 1950 starszym asystentem, a w 1951 adiunktem. Po przyłączeniu Wydziału Leśnego do Wyższej Szkoły Rolniczej pracuje nadal w Zakładzie Botaniki Leśnej, początkowo pod kierunkiem prof. L. Mroczkiewicza, a następnie dr. S. Kościelnego. W kwietniu 1956 roku podejmuje ponownie pracę w Kórniku w Zakładzie Dendrologii i Pomologii PAN. Z Zakładem tym, późniejszym Instytutem Dendrologii PAN, pozostaje związany do chwili przejścia na emeryturę w roku 1991.

Od momentu ponownego zatrudnienia w Kórniku Profesor Browicz bardzo szybko osiąga kolejne szczeble naukowej kariery. Tytuł doktora uzyskuje w 1959 roku na Wydziale Leśnym Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu, a stopień docenta w roku 1963 na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. W roku 1964 zostaje powołany na stanowisko docenta w Zakładzie Dendrologii PAN w Kórniku, a w 1965 zostaje kierownikiem Pracowni Systematyki i Geografii. W roku następnym mianowano go zastępcą dyrektora Zakładu Dendrologii do spraw naukowych. Tę funkcję pełni do roku 1973, a następnie w latach 1982-1991. Pracownią, a potem Zakładem Systematyki i Geografii, kieruje do roku 1991. W roku 1970 uzyskuje tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1978 profesora zwyczajnego. W 1983 zostaje wybrany na członka korespondenta Polskiej Akademii Nauk, a na członka rzeczywistego PAN w roku 1998.

W działalności naukowej Profesora Browicza, związanej niemal wyłącznie z dendrologią, dają się wyróżnić trzy dość wyraźne etapy. W pierwszym z nich, od rozpoczęcia pracy w roku 1947 mniej więcej do roku 1960, zajmuje się on głównie zagadnieniami dotyczącymi introdukcji i aklimatyzacji obcych gatunków drzew i krzewów w Polsce. Liczne prace z tego zakresu, publikowane w większości w Roczniku Sekcji Dendrologicznej PTB, przyczyniły się w zasadniczy sposób do poznania tej grupy roślin, zwłaszcza na terenach zachodniej Polski. W tym okresie bierze udział w podjętych w Instytucie pracach mających na celu przygotowanie pierwszego w Polsce podręcznika dendrologii, który jako praca zbiorowa został wydany w 1955 roku. Podręcznik ten był przez ponad dwadzieścia lat podstawowym źródłem wiadomości o drzewach i krzewach uprawianych w Polsce.

Drugi etap obejmuje w przybliżeniu lata 1958-1970. W okresie tym powstają liczne prace związane głównie z systematyką i geograficznym rozmieszczeniem różnych gatunków drzew i krzewów występujących w stanie w dzikim. W okresie tym Profesor Browicz publikuje liczne opracowania na temat zmienności i występowania różnych taksonów w Polsce, rodzajów takich jak: Sorbus, Ligustrum, Daphne, Genista itd. Na szczególne podkreślenie zasługuje tutaj obszerne opracowanie polskich irg, będące rezultatem kilkuletnich, żmudnych badań terenowych, a zatytułowane "Gatunki z rodzaju Cotoneaster Ehrh. w Polsce". Na jego podstawie uzyskuje Profesor Browicz tytuł doktora.
Intensywne badania nad krajową dendroflorą zaowocowały publikowaniem w latach 1963-1982 "Atlasu Rozmieszczenia Drzew i Krzewów w Polsce" (w języku polskim, angielskim i rosyjskim). Przez szereg lat Profesor Browicz był redaktorem tego wydawnictwa i autorem większości zamieszczonych w nim map i tekstów.

Od początku lat sześćdziesiątych w pracach Profesora najwięcej miejsca zajmuje problematyka związana z obcymi gatunkami drzew i krzewów. Zaważyły na tym jego liczne wyjazdy zagraniczne, a zwłaszcza kilkumiesięczne pobyty w Instytucie Botaniki im. Komarowa w Leningradzie i w Royal Botanic Gardens w Kew w Wielkiej Brytanii. Na temat rozprawy habilitacyjnej wybiera niejasny pod względem taksonomicznym rodzaj Colutea. W roku 1963 ukazuje się monografia "The genus Colutea - a monograph", będąca wnikliwym studium systematyczno-ewolucyjnym. Kilka lat później pojawia się ogólnoświatowa monografia rodzaju Periploca, a także opracowania kilku monotypowych rodzajów takich jak Cionura, Eriolobus czy Malosorbus. Te monograficzne prace zyskują wysoką ocenę systematyków, toteż wkrótce Profesor Browicz zostaje zaproszony do współpracy z międzynarodowym wydawnictwem "Flora Europaea". Rezultatem są opublikowane w tym fundamentalnym dziele opracowania rodzajów: Cotoneaster, Colutea, Tilia i Lonicera.

Trzeci etap pracy naukowej Profesora Browicza trwał mniej więcej od roku 1968 i był on ściśle związany z florą drzewiastą południowo-zachodniej Azji i wschodniego Śródziemnomorza. Na takie ukierunkowanie badań miało wpływ nawiązanie współpracy z takimi wydawnictwami jak "Flora of Turkey", wydawanej w Edynburgu przez dra P. H. Davisa, "Flora Iranica" redagowanej przez prof. K. H. Rechingera w Wiedniu i "Mountain Flora of Greece" opracowywanej w Kopenhadze przez. prof. A. Strida. Na zaproszenie redaktorów tych flor Profesor Browicz opracował szereg rodzin i rodzajów obejmujących przede wszystkim drzewa i krzewy. Wśród botaników pracujących w południowo-zachodniej Azji i we wschodnim Śródziemnomorzu Profesor zdobył z czasem opinię najlepszego znawcy drzew i krzewów tego obszaru.

W trakcie współpracy z wyżej wymienionymi wydawnictwami Profesor Browicz uległ prawdziwej fascynacji florą południowo-zachodniej Azji i wschodniego Śródziemnomorza i niemal całkowicie związał z tym obszarem swą problematykę badawczą. Na tym obszarze, niezwykle interesującym i zarazem słabo poznanym pod względem przyrodniczym, prowadzone są w ostatnim czterdziestoleciu intensywne badania florystyczne, systematyczne i geograficzne. Prowadzą je liczne ośrodki naukowe na całym świecie, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, Austrii, Niemczech, Danii, Szwecji i Japonii. W Polsce, w Instytucie Dendrologii, w kierowanym przez siebie Zakładzie Systematyki i Geografii, Profesor Browicz utworzył nieformalne centrum badań systematyczno-chorologicznych nad drzewami i krzewami południowo-zachodniej Azji i wschodniego Śródziemnomorza. W Kórniku zgromadził bogatą literaturę dotyczącą tego obszaru, bardzo liczne mapy, a także liczący się w Europie zielnik. W trakcie bardzo licznych wizyt w zielnikach niemal wszystkich większych ośrodków botanicznych Europy, Profesor zebrał wyjątkowo bogate dane dotyczące rozmieszczenia poszczególnych gatunków drzew i krzewów rosnących w interesującym go rejonie. Chorologia drzew i krzewów tego rozległego obszaru rozciągającego się od Grecji po Pakistan i Kaszmir staje się z czasem prawdziwą pasją Profesora. Te zainteresowania zaowocowały opracowaniem atlasu "Chorology of trees and shrubs in South-West Asia and adjacent regions". Zamysł ten mógł Profesor Browicz zrealizować m.in. dzięki dwóm pięcioletnim grantom uzyskanym z US Department of Agriculture (Forest Service). Umożliwiły one studia zielnikowe i biblioteczne we wszystkich większych europejskich instytucjach botanicznych, a także zorganizowanie wielu wypraw terenowych do Turcji, Iranu, Pakistanu, Izraela, Grecji i na Cypr. W sumie, w jedenastu tomach atlasu, który ukazywał się w latach 1982-1996, opracowane zostały mapy punktowe 525 gatunków drzew i krzewów występujących na obszarze południowo-zachodniej Azji i w Grecji. Ukazał się też tom zawierający analizę geobotaniczną omawianego obszaru.

Krajem szczególnie często odwiedzanym przez Profesora Browicza była Grecja. Zorganizował tam kilkanaście wypraw terenowych, których celem było dokładne poznanie greckich drzew i krzewów oraz ich geograficznego rozmieszczenia. Zorganizowanie tych wyjazdów było możliwe dzięki nawiązaniu współpracy z Muzeum Historii Naturalnej w Kifissia koło Aten, które w znacznym stopniu je finansowało. Budżet tych wypraw był jednak z reguły skromny i tylko wyjątkowo było możliwe wykorzystanie instytutowego auta. Znaczna część wypraw polegała na pieszych wędrówkach z plecakami, z niezbędnym sprzętem do zbioru roślin oraz do organizowania noclegów sposobem kempingowym. Podczas większości wyjazdów terenowych towarzyszyliśmy Profesorowi my, jego asystenci, jeśli jednak nie było to możliwe, Profesor nie wahał się wyjechać sam.

Szczególne zainteresowanie Profesora Browicza Grecją zaowocowało licznymi opracowaniami na temat systematyki i geografii greckich drzew i krzewów, a przede wszystkim inicjatywą opracowania atlasu "Chorology of trees and shrubs in Greece". Pierwsze kserograficzne jego wydanie, obejmujące punktowe mapy rozmieszczenia 200 gatunków, zostało opublikowane w 1990 roku, drugie, znacznie poszerzone, z 270 mapami, ukazało się w roku 1992.

W trakcie obcowania z Profesorem Browiczem uderzał entuzjazm, z jakim potrafił dyskutować o roślinach. Cieszył go każdy nowo poznany gatunek, a nawet stanowisko, które mogło w jakiś sposób uzupełnić opracowywane przez niego mapy. Podczas niejednej wyprawy, po rozdzieleniu się w terenie, zdarzało się, że po powrocie do miejsca postoju chwaliliśmy się jakąś znalezioną przez nas interesującą rośliną. Profesor z reguły mocno ubolewał, że sam nie widział jej na "swym" miejscu i niejednokrotnie musieliśmy go kawał drogi na to miejsce prowadzić. Bardzo dbał o to, aby każdy wyjazd terenowy został podsumowany w formie przynajmniej jednej publikacji prezentującej zebrane materiały. Zdaniem Profesora Browicza publikacje stanowią najlepszy dowód na to, że pieniądze uzyskane na wyprawę zostały właściwie wykorzystane. Z każdej wyprawy wracaliśmy nie tylko z bogatymi zbiorami zielnikowymi, dokumentacją fotograficzną, ale i z projektami przyszłych opracowań.

Bogaty dorobek naukowy Profesora obejmuje 265 publikacji, w tym 225 opracowań oryginalnych oraz 5 książek. W swych opracowaniach systematycznych opisał Profesor Browicz blisko 90 nowych dla nauki taksonów, w tym 2 nowe rodzaje, Cyprinia i Malosorbus; dokonał również około 60 zmian w nazewnictwie różnych taksonów. Dowodem uznania dla Profesora Browicza ze strony botaników zajmujących się florą południowo-zachodniej Azji i Grecji było poświęcenie mu kilku nowych dla nauki taksonów: Pyrus browiczii, gruszy opisanej z Kaukazu przez J. I. Mulkidshaniana z Instytutu Botaniki w Erewaniu, Amygdalus browiczii, migdała znalezionego w Iranie przez H. Freitaga z Uniwersytetu w Getyndze, brzozy - Betula browiczii, występującej w Turcji i opublikowanej przez A. Günera z Uniwersytetu Hacattepe w Ankarze, głogu Crataegus ×browicziana, opisanego również z Turcji przez K. I. Christensena z Uniwersytetu w Kopenhadze, tureckiej irgi Cotoneaster browiczii opisanej przez J. Fryer z Anglii i B. Hylmö ze Szwecji oraz Micromeria browiczii, gatunku opisanego z Grecji przeze mnie i K. Tan z Uniwersytetu w Kopenhadze.

W Zakładzie Systematyki i Geografii, który Profesor Browicz zorganizował i którym przez wiele lat kierował, pracowali do niedawna niemal wyłącznie jego uczniowie. Wypromował tu troje doktorów, opiekował się trzema prowadzonymi w Zakładzie przewodami habilitacyjnymi, a dwóch z jego uczniów uzyskało tytuł profesora. Zainteresowanie Profesora dla flory południowo-zachodniej Azji i Grecji udzieliło się w dużym stopniu i jego współpracownikom, toteż prace związane z tym obszarem są po Jego odejściu z Zakładu kontynuowane.

Po przejściu na emeryturę w roku 1991 Profesor Browicz poświęcił się całkowicie pasjonującym go zagadnieniom chorologicznym. Opublikował ponad 30 prac, w tym 2 ostatnie tomy atlasu "Chorology of trees and shrubs of South-West Asia and adjacent regions", suplement do tego atlasu i geobotaniczną analizę obszaru południowo-zachodniej Azji i wschodniego Śródziemnomorza. Profesor pracował głównie w domu w Poznaniu, co umożliwiała mu wyjątkowo bogata własna biblioteka, w której zgromadził wiele cennych pozycji, często gdzie indziej w kraju niedostępnych. Obok dendrologii i filatelistyki (znaczki o tematyce roślinnej), książki związane z dendrologią stanowiły główne hobby Profesora.

Blisko 50 lat, bo od roku 1948 należał Profesor Browicz do Polskiego Towarzystwa Botanicznego, przy czym przez kilkanaście lat był sekretarzem Sekcji Dendrologicznej. Od roku 1959 był członkiem International Dendrology Society, a od 1975 członkiem OPTIMA - Organization for Phyto-Taxonomic Investigation of the Mediterranean Area. Od 1974 roku był członkiem Komitetu Botaniki PAN, w latach 1981-1987 pełnił funkcję przewodniczącego tego komitetu. Od roku 1985 był honorowym członkiem Czechosłowackiego Towarzystwa Botanicznego, a od 2001 roku członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Botanicznego. Wielokrotnie, przy różnych okazjach referował prowadzone przez siebie badania oraz relacjonował swe zagraniczne podróże. Szczególnie często opowiadał o wyprawach dendrologicznych do Grecji i Azji. Relacje te, ilustrowane bogato przezroczami, cieszyły się zawsze wyjątkowo dużym zainteresowaniem.

Za swą działalność naukową Profesor Browicz nagrodzony był dwukrotnie nagrodą Sekretarza Naukowego PAN (1979, 1982), a także uhonorowany międzynarodową nagrodą przyznawaną przez US Department of Agriculture (Forest Service) - International Honor Award for outstanding contribution to the world's knowledge of woody plants (1991). W roku 2001 uzyskał nagrodę premiera za opracowanie wspomnianej wyżej kilkunastotomowej "Chorologii", a w 1998 medal im. W. Szafera. Otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1969), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1986) oraz Medal XXV-lecia Polskiej Akademii Nauk (1984).

W ostatnich latach poważne problemy ze zdrowiem uniemożliwiły Profesorowi zajmowanie się jego ulubioną dendrologią. Został pochowany w Poznaniu na cmentarzu parafialnym przy ulicy Nowina na Jeżycach.

Jerzy Zieliński





     

Zmień kontrast

Dostosuj czcionkę

eu logo

HR 01

W ramach dotacji Powiatu Poznańskiego na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku, nasze Arboretum otrzymało środki na realizację projektu pt. Wyeksponowanie oryginalnych elementów zabytkowego ogrodu poprzez przebudowę odcinka alejek parkowych w Arboretum w Kórniku.

powiatpozn

Przedsięwzięcie pn.: "Doposażenie sal edukacyjnych Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku w sprzęt i pomoce naukowe potrzebne do prowadzenia edukacji przyrodniczej i ekologicznej" dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu. 

 

Zakup sprzętu i oprogramowania, materiałów i pomocy dydaktycznych wykorzystywanych w działalności edukacyjnej Instytutu Dendrologii PAN oraz opracowanie i wydruk przewodników przyrodniczych dla dzieci.

WFOSüGW Nowe logo peéna nazwa KOLOR

OZwRCIN extended colour RGB

Repozytorium Cyfrowe ID PAN

facebook idpan button

OZwRCIN logo