INSTYTUT DENDROLOGII

Struktura zbiorowisk grzybów mikoryzowych dębu szypułkowego i bezszypułkowego na obszarze Płyty Krotoszyńskiej

Dąb szypułkowy (Quercus robur L.) i bezszypułkowy (Q. petraea (Matt.) Liebl.) należą do najważniejszych ekonomicznie i ekologicznie drzew lasów strefy umiarkowanej Europy. Oba gatunki zaliczane są do drzew obligatoryjnie ektomikoryzowych, co oznacza, że nawiązanie symbiozy mikoryzowej jest niezbędne dla ich prawidłowego wzrostu i rozwoju rośliny. Celem niniejszej rozprawy było kompleksowe opisanie jakościowej i ilościowej struktury zbiorowisk grzybów ektomikoryzowych (GEM) na dębach rosnących na terenie Płyty Krotoszyńskiej, uważanej za największy obszar drzewostanów dębowych w Polsce.

Badania zostały podzielone na trzy odrębne części, które skupiły się na 1) opisaniu zmian jakie zachodzą w zbiorowisku GEM dębów w pierwszym roku wzrostu siewek w szkółce leśnej; 2) określeniu zróżnicowania grzybów mikoryzowych wchodzących w symbiozę mikoryzową z dębami w układzie chronosekwencji drzewostanów 3) zbadaniu zbiorowiska GEM zamierających drzewostanów dębowych.

Łącznie z 15 drzewostanów (12 drzewostanów reprezentowało 4 fazy rozwojowe drzew, 3 drzewostany różne fazy zamierania lasu) i szkółki leśnej pobrano 460 prób korzeniowych. Mikoryzy identyfikowane były przy zastosowaniu metody morfologicznej oraz molekularnej, wykorzystującej sekwencjonowanie fragmentu ITS rDNA powielonego w reakcji PCR. Analiza 165 jednorocznych siewek dębu oraz 103 260 wierzchołków mikoryzowych pozwoliła na identyfikacje 97 taksonów GEM, z których najczęstszym i najliczniej występującym był grzyb z kompleksu Cenococcum geophilum..

W doświadczeniu szkółkowym odnotowano 9 gatunków GEM. Kolonizacja korzeni drobnych rozpoczęła się po 50dniach od wysiewu żołędzi. W tym czasie obserwowano największą zawartością cukrów niestrukturalnych w korzeniach drobnych. Infekcja siewek przez patogenicznego grzyba Erysiphe alphitoides spowodowała wzrost zawartości skrobi w korzeniach oraz spowodowała masowe zamieranie mikoryz.

Badania chronosekwencji drzewostanów pozwoliły na identyfikację 75 taksonów GEM. Kompozycja gatunkowa GEM badanych drzewostanów zmieniała się najbardziej w momencie przejścia z fazy uprawy do fazy młodnika. W fazie rozwojowej upraw odnotowano największy udział grzybów workowych głównie z grupy Hymenoscypus ericae. W późniejszych fazach rozwojowych następuje stabilizacja zbiorowiska, a zmiany w strukturze grzybów EM są niewielkie. Wraz z wiekiem drzewostanów zaobserwowano wzrastającą liczbę gatunków Russula spp.

Badania przeprowadzone z zamierających drzewostanach dębowych ujawniły występowanie 37 taksonów GEM, z których najczęstszymi i najliczniejszymi były Cenococcum geophilum oraz Lactarius quietus. Drzewostan w najgorszym stanie zdrowotnym charakteryzował się najniższym bogactwem gatunkowym GEM. Wraz ze wzrostem stopnia uszkodzeń pojedynczych drzew zwiększała się obfitość występowania grzyba L. quietus.

Spośród 97 taksonów zidentyfikowanych w niniejszej rozprawie najwyższym bogactwem gatunkowm (17 taksonów) cechowała się rodzina Thelephoracaea. Badania pozwoliły na identyfikację gatunków GEM jak dotąd nie notowanych w Polsce (Tomentella castanea, T. liliacingrisea, T. italica), jak również kilkunastu gatunków rzadkich w skali kraju (np. Tomentella stupasa, T. ellisii, Byssocorticium atrovirens, Tuber puberulum czy Russula graveolens).