INSTYTUT DENDROLOGII

Dąb jest najliczniej reprezentowanym gatunkiem liściastym w Polsce. Według danych z 1993 roku dąb, jesion, klon, jawor i wiąz zajmowały 6,1% powierzchni lasów. Mimo wieloletniego postulowania rozdzielania w hodowli i uprawie dębu szypułkowego i dębu bezszypułkowego, ani statystyki, ani obowiązujące zasady hodowli lasu nie różnicują tych podstawowych dla siedlisk leśnych gatunków. Dąb szypułkowy ma nieco niższe wymagania cieplne i wyższe wymagania glebowe. Ostatnio poczynione obserwacje wskazują, że drzewostany dębu bezszypułkowego wykazują mniejszą podatność na zamieranie. Celem pracy było sprawdzenie, czy opisywane różnice pod względem wymagań siedliskowych i wrażliwości na czynniki stresowe znajdują odbicie w różnej dynamice przyrostów rocznych obu gatunków naszych rodzimych dębów oraz czy ewentualne różnice w reakcji na czynniki stresowe pozwalają na lepsze rozumienie różnej podatności na syndrom zamierania. Badania wykonano na wywiertach pobranych świdrem przyrostowym Presslera na wysokości pierśnicy z drzew położonych na 23 powierzchniach w środkowej i północnej Polsce. Szerokość przyrostów mierzone były z dokładnością 1/100 mm. Uzyskane wyniki były weryfikowane i analizowane zgodnie z metodami przyjętymi w dendrologii. Analiza dendrologiczna opiera się na założeniu, że zmiany zachodzące w szerokości corocznie odkładanego przez drzewo pierścienia drewna są wynikiem interakcji pomiędzy danym osobnikiem a czynnikami zewnętrznymi. Szerokość słoja rocznego stanowi więc wypadkową działania korzystnych i stresowych czynników na dane drzewo, charakteryzuje się określonym potencjałem genetycznym, rosnące na konkretnym siedlisku. Przeprowadzone badania nie spełniły części oczekiwań autora. Nie stwierdzono bowiem wyraźnej różnicy w reakcji na analizowane czynniki stresowe. Potwierdzeniem tego jest brak zależności podobieństwa, wyrażonego współczynnikiem współbieżności uśrednionych krzywych przyrostowych dla poszczególnych powierzchni, od gatunku na danej powierzchni. Decydująca okazała się odległość i wzajemne położenie powierzchni. Okazało się też, że okresy zamierania drzewostanów dębowych pozostawiają w przyrostach części drzew ślad w postaci długotrwałego zwolnienia przyrostu. Nie stwierdzono jednak różnic pomiędzy badanymi gatunkami w ilości drzew charakteryzujących się taka reakcją.