Przedmiotem pracy są grzyby ektomikoryzowe (EM) sosny zwyczajnej oraz mechanizmy i procesy kształtujące dynamikę ich zbiorowisk. Celem pracy była weryfikacja trzech hipotez badawczych dotyczących procesów i mechanizmów determinujących dynamikę zbiorowisk grzybów EM: 1. Czynnikiem kształtującym zbiorowiska grzybów EM jest wiek gospodarza; 2. Dostępność inokulum kolonizacyjnego wpływa na strukturę zbiorowisk grzybów EM; 3. Przestrzenne zróżnicowanie środowiska wpływa na przestrzenną organizację zbiorowisk grzybów EM. Przeprowadzono doświadczenia terenowe, odpowiadające kolejnym hipotezom w trzech układach: - z udziałem sosny zwyczajnej w różnych stadiach wieku (od 7 do 87 lat); - z udziałem siewek sosny posadzonych pod okapem dojrzałego drzewostanu, w wariantach zróżnicowanej dostępności inokulum kolonizacyjnego; - siewek sosny odnawiającej się naturalnie w trzech mikrosiedliskach lasu borealnego. Obiekty badań zlokalizowane były w Borach Tucholskich oraz w Finlandii (okolice Rovaniemi). Ogólną procedurą badawczą, stosowaną we wszystkich doświadczeniach, a pozwalającą na ilościową i jakościową analizę struktury podziemnych zbiorowisk grzybów EM, była klasyfikacja morfologiczna ektomikoryz i następująca po niej identyfikacja molekularna (PCR i sekwencjonowanie regionu ITS rDNA, analiza filogenetyczna). Wyniki doświadczeń pozwalają na pozytywną weryfikację hipotez i sformułowanie następujących wniosków: - Bogactwo gatunkowe podziemnych zbiorowisk grzybów EM ulega jedynie nieznacznym zmianom wraz z wiekiem drzewostanów. Całkowite bogactwo gatunkowe wahało się od 18 gatunków w najmłodszych drzewostanach do 27 w najstarszych. Średnie bogactwo gatunkowe ulegało nieznacznym, acz istotnym statystycznie zmianom i było najniższe w najmłodszych drzewostanach; - Kompozycja gatunkowa zbiorowisk grzybów EM zmieniała się wraz z wiekiem drzewostanów zasadniczo. Wyraźne tendencje związane z wiekiem drzewostanów dotyczą przede wszystkim rodzin Suillaceae (spadek obfitości występowania i liczby gatunków) i Russulaceae (wzrost obfitości występowania i liczby gatunków); - Przekształcenia składu i struktury ilościowej zbiorowisk grzybów EM wraz z wiekiem drzewostanów odzwierciedlają nieustanny proces kolonizacji mikoryzowej po zaburzeniu środowiska (zrąb całkowity); - Różnice strategii rozprzestrzeniania się poszczególnych gatunków grzybów, w relacji do dostępności różnych form inokulum kolonizacyjnego (zarodniki, sklerocja, mikoryzy, grzybnia), wpływa na dynamikę i strukturę podziemnych zbiorowisk grzybów EM; - Środowisko przez mozaikową strukturę kształtuje różnorodność gatunkową i ekologiczną zbiorowisk grzybów EM.